JEROEN VAN BAAR: MIDDELMATIGHEID

foto: Hans Eijkelboom www.photonotebooks.com

Jeroen van Baar (1990), schrijver en hersenonderzoeker, is 19 december onze gast.

DIT IS KUNST: In je dit jaar bij Atlas gepubliceerde boek klaag je je bovengemiddeld intelligente generatiegenoten aan die ernaar streven om overal in te excelleren.  In jouw ogen is dat het recept voor ongeluk, slechte relaties en eenzaamheid. Opmerkelijk genoeg schilder je een generatie die het niet om de inhoud lijkt te gaan, maar om de dikste baan, de verste reis en andere manieren om anderen de loef af te steken. Hun streven lijkt plat en egocentrisch. Bestaan er volgens jou geen jonge mensen meer die geloven in zelfverheffing en de mogelijkheid om een ander en mooier leven te leiden door intellectueel en artistiek naar het uiterste te zoeken?

JEROEN VAN BAAR: Allereerst: ik klaag vooral mezelf aan. Waarom wil ik de top bereiken met alles wat ik doe? Waarom ga ik voor de beste baan bij een topwerkgever, de vetste vakantie en het perfecte Facebookprofiel? Via interviews met leeftijdgenoten kom ik erachter dat dit allemaal extrinsieke doelen zijn, die (vanwege allerlei psychologische processen) onmogelijk geluk op kunnen leveren. Er moet naar iets diepers gezocht worden, naar intrinsieke doelen. Wat vind ik belangrijk om bij te dragen aan de wereld? Wanneer je dat een beetje duidelijk hebt voor jezelf is het prima om naar prestaties te streven. Hetzelfde geldt voor artiesten. Als je je succes alleen afmeet aan het aantal werken dat je tentoon hebt gesteld, is het nooit genoeg. Geloof je daarentegen dat jij het leven op een unieke manier kunt zien en beschrijven, dan laat je iets prachtigs na aan de rest van de wereld, én ervaar je dat ook nog eens zo. Of je hierbij dwangmatig naar het uiterste moet reiken, of juist op een ontspannen manier je kunst moet perfectioneren, daar heb ik geen antwoord op.

DIT IS KUNST: Je pleit voor het streven naar middelmatigheid als middel om gelukkig te worden, maar moeten mensen wel naar geluk streven? Is het niet zo dat ongeluk en frustratie mensen juist tot betekenisvolle gedachten en ervaringen brengen?

JEROEN VAN BAAR: Misschien is dat zo. We kennen allemaal de voorbeelden van de gefrustreerde (of zelfs getroebleerde) artiest die unieke werken voortbrengt - Vincent van Gogh, Amy Winehouse, Philip Seymour Hoffman. Wil je in hun voetsporen treden? Dan moet je extreem leven! Voor de rest van ons is geluk echter een goede strategie. Alleen als we een beetje blij zijn met onszelf zijn we in staat op het leven van anderen duurzaam te verbeteren. “Middelmatigheid” is een prikkelend woord, ik gebruik het om aan te geven dat het best oké is om op vrijwel alle vlakken van je leven tot de middenmoot te behoren. Bereik je die acceptatie, en wil je nog steeds hard werken met een bepaald talent ten behoeve van een hoger doel? Be my guest. Maar niet iedereen hoeft een martelaar te zijn.

DIT IS KUNST: Wat vind je zelf mooier en beter: op vrijdagavond tevreden op de bank het NRC Handelsblad lezen of met een onmetelijk liefdesverdriet naar het café, ongezond veel drinken, ruzie zoeken en dan ziek en huilend weer naar huis?

JEROEN VAN BAAR: Kan ik ook tevreden naar het café?

Meer Jeroen van Baar: De prestatiegeneratie [KLIK]